PERTUKARAN KOD BAHASA SUKU PENAN MUSLIM DI KAMPUNG JAMBATAN SUAI, SARAWAK (THE CODE SWITCHING AMONG THE PENAN MUSLIM IN JAMBATAN SUAI, SARAWAK)

Authors

  • Hendrikus Mangku Institute of Malay World & Civilization (ATMA) Universiti Kebangsaan Malaysia
  • Chong Shin Associate Professor Institute of Malay World & Civilization (ATMA) Universiti Kebangsaan Malaysia
  • James T. Collins Professor Institute of Ethnic Studies (KITA) & Institute of Malay World & Civilization (ATMA) Universiti Kebangsaan Malaysia

Abstract

Abstrak

Tulisan ini bertujuan untuk melihat hubungan pertukaran kod dengan identiti orang Penan di Kampung Jambatan Suai, Sarawak. Di Kampung Jambatan Suai terdapat empat bahasa yang sering dituturkan oleh masyarakat, iaitu bahasa Penan, Bintulu, Iban dan Melayu. Dalam masyarakat yang multilingual begini tentu pertukaran kod bahasa lazim terjadi. Tulisan ini dibahagi kepada dua fenomena pertukaran kod bahasa, iaitu pertukaran kod bahasa pada situasi umum dan situasi yang khusus. Penelitian ini mendapati bahawa beberapa faktor yang menentukan pertukaran kod bahasa dalam kalangan suku Penan Muslim, iaitu: 1) pihak lawan bertutur atau latar belakang penutur, 2) status sosial (termasuk umur); dan, 3) tujuan tertentu (misalnya bergurau, emosional).

Kata kunci: Pertukaran kod, Penan Muslim, Identiti.

 

Abstract

This article aims to study the relationship among code switching and the identity of the Penan in Jambatan Suai Village, Sarawak. It was observed that four languages were spoken in this village, namely the Penan, Bintulu, Iban and Malay language. In such multilingual situation, code switching and code mixing by the speakers are a very common phenomenon. The discussions of code switching among the Penan are undertaken from the general and specific situations. This study found that the choice of a language code among them, either in general or specific dimentions were depend on 1) the background of the speakers, 2) social status (including ages), 3) the purposes of a speech (example for joking, during emotional and etc.).   

Keywords: Code Switching, Penan Muslim, Identity

References

Appel, R & Musyken, P. 1987. Language contact and bilingualism. London: Edward Arnold.

Brosius, J.P. 1992. Perspectives on Penan Development in Sarawak. Sarawak Gazette 69-70: 5-22.

Chong Shin. 2005. Pemilihan bahasa dalam masyarakat multilingual: Minoriti Cina di Pekan Sekadau, Pulau Borneo. Desertasi, Universiti Kebangsaan Malaysia.

Chong Shin. 2012. Masyarakat Multilingual dan Pemilihan Bahasa: Minoritas Tionghoa di Kota Sekadau, Pulau Borneo. Jakarta: Universitas Atma Jaya.

Chong Shin. 2016. Agama sebagai penentu pemilihan bahasa Ibunda dan Identiti Penan Muslim di Sarawak (Malaysia Timur). Buku Kumpulan Makalah; Kongres International Masyarakat Linguistik Indonesia (KIMLI) 2016 "Menggali Kekayaan Bahasa Nusantara". hlm. 117-121. Denpasar: Universitas Udayana.

Collins, James T. 2016. Dialek Melayu Sarawak. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Dédé Oetomo. 1987. The Chinese of Pasuruan: Their language and identity. Pacific linguistics D-63. Canberra: The Australian National University.

Gumperz, J. 1970. Verbal strategies in multilingual communication. Dlm. Bilingulism and language contact, disunting oleh Alatis, J. E. Washinton: Georgetown University Press.

Harrisson, T. 1970. The Malays of South-West Sarawak before Malaysia: a socio-ecological survey. East Lansing: Minchigan State University Press.

Hudson, R.A. 1996. Sociolinguistics. Seconedition. Cambridge: Cambridge University Press.

Musyken, P & Mirloy, L. 1995. Introduction: Code-switching and bilingulism research. Dlm. One speaker, two language: Cross-disciplinary perspectives on code-switching, disunting oleh Musyken, P. & Mirloy, L. Cambridge: Cambridge University Press.

Needham, R. 1965. Death-names and solidarity in Penan society. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 121: 58-76.

Poplack, S & Meechan, M. 1995. Patterns of language mixture: nominal structure in Wolof-French and Fongbe-French bilingual discourse. Dlm. One speaker, two language: Cross-disciplinary perspectives on code-switching, disunting oleh Musyken, P. & Mirloy, L. Cambridge: Cambridge University Press.

Saville-Troike, M. 1991. Ethnography of communication. Oxford: Blackwell Publishing.

Scotton, C. 2000. Code-switching as indexical of social negotiations. Dlm. The bilingualism reader, disunting oleh Li Wei. London: Routledge.

Søndergaard, B. 1991. Switching between seven codes within one family: A linguistic resource. Jurnal of Multilingual and Multicultural Development 12 (1&2): 85-92.

Spolsky, Bernard. 1998. Sociolinguistics. Oxford: Oxford University Press.

Trudgill, Peter. 1984. Sosiolinguistik: Suatu Pengenalan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Downloads

Published

2018-06-29

Issue

Section

Language & Heritage