MENINJAU PERLADANGAN ULIR BALIK DAN PERALIHAN EKONOMI MASYARAKAT KETUNGAU SESAT DI SEKADAU, KALIMANTAN BARAT, INDONESIA

EXPLORATION OF THE SHIFTING CULTIVATION AND ECONOMY AMONG THE KETUNGAU SESAT IN SEKADAU, WEST KALIMANTAN, INDONESIA

Abstract

Suku Ketungau Sesat merupakan salah satu kelompok minoriti yang tinggal di Lembah Sekadau, Kalimantan Barat. Sejak turun temurun, mereka merupakan golongan petani yang bergantung kepada pembukaan ladang untuk kelangsungan hidup. Tradisi pertanian komuniti ini kini berdepan dengan dua isu utama, iaitu pembukaan tanah untuk tujuan pertanian yang dikonotasikan dengan kerosakan lingkungan alam dan terdapat perubahan guna tanah untuk tanaman komoditi perdagangan. Ini secara langsung menimbulkan persoalan adakah pertanian tradisional yang telah sekian lama menyokong kehidupan masyarakat petani menjadi punca kerosakan alam sekitar? Kajian ini menggunakan metodologi wawancara mudah dan pendekatan kualitatif untuk memperoleh data membahaskan isu ini. Hasil kajian menunjukkan bahawa masyarakat Ketungau Sesat mempunyai kearifan lokal untuk mengamalkan siklus pertanian secara berstruktur bagi mengurangi dan mengimbangi ancaman terhadap alam sekitar. Sehingga ke hari ini, masyarakat Ketungau Sesat yang mengamalkan ladang ulir balik semakin berkurangan kerana terdapat perubahan fungsi perladangan yang ketara dalam kalangan mereka. Ladang yang dulunya hanya ditanami tanaman makanan, telah bertukar menjadi ladang penanaman komoditi perdagangan, iaitu getah, dan terbaru, penanaman kelapa sawit. Perubahan corak perekonomian ini meskipun menjadi penggerak ekonomi masyarakat Ketungau Sesat tetapi pada masa yang sama juga memberi kesan kepada ekonomi tradisional dan ekosistem semula jadi.

Kata Kunci: Ladang ulir balik, Ketungau Sesat, komoditi komersial, Sekadau

Abstrak

 The Ketungau Sesat are a minority group in Sekadau Valley, West Kalimantan. They are traditionally peasants who rely primarily on land farming for their livelihood. In the present day, this community's agricultural tradition is confronted with two issues: the negative connotation of shifting cultivation in clearing of forests and changes in land usage in cultivating commercial crops. This raises the question of whether traditional shifting agriculture is the main reason for ecological damage. This study investigates this topic using face-to-face interview method and a qualitative approach. The study found that the Ketungau Sesat inhabitants employed indigenous knowledge to preserve the natural environment during shifting cultivation. The result of the study found that the Ketungau Sesat peasants applied indigenous knowledge in protecting the environments during shifting cultivation. In the present day, the Ketungau Sesat who participated in shifting cultivation have declined due to economic shifts in their community's farmland. The land that was once cultivated for paddy and other crops has now been converted to commercial crops, particularly rubber and, then, palm oil. Although the economic shift to commercial commodity agriculture has benefited the Ketungau Sesat community's standard of life, it has also had an impact on conventional agriculture and the natural habitat. 

Keywords: Shifting cultivation, Ketungau Sesat, Commercial Commodities, Sekadau