PENDOKUMENTASIAN WARISAN WATAN ALAM MELAYU YANG TERANCAM PUPUS: FOKUS PADA AMALAN UNTUN KEDUROK SUKU KETUNGAU SESAT

DOCUMENTATION OF AN ENDANGERED MALAY WORLD CULTURAL HERITAGE: EMPHASIS ON THE UNTUN KEDUROK PRACTICES OF THE KETUNGAU SESAT TRIBE

Abstract

Istilah untun kedurok merupakan amalan perubatan tradisional suku Ketungau Sesat di Kalimantan Barat. Amalan ini bertujuan untuk mengubati pesakit yang berpunca daripada gangguan roh orang yang telah meninggal. Susulan daripada permodenan dalam perubatan dan agama, petua perubatan kian pupus ini dan kini hanya dikenali oleh segelintir golongan tua sahaja. Sebagai salah satu warisan watan, adalah pendokumensian dilakukan sebelum ianya pupus. Kajian ini menggunakan kaedah wawancara dan permerhatian ikut serta untuk mengumpulkan data secara kualitatif daripada lapangan. Hasil kajian akan dideskripsikan secara terperinci sejajar dengan pendekatan pendokumentasian. Hasil kajian menunjukkan bahawa untun kedurok diamalkan untuk mengubati penyakit ringan seperti loya, muntah, pening dan badan kurang selesa. Seperti amalan perubatan tradisional lain, terdapat beberapa prosedur yang terlibat, iaitu persiapan, menukar darah pesakit, betanyo, minto pemulang, pengembalian darah. Sepanjang proses pengubatan, turut disertakan dengan bacaan mantera yang berkaitan. Melalui paparan yang berstruktur ini, senario pengamalan tradisi warisan tradisi ini telah dibentangkan dan seterusnya didokumentasikan sebagai arkib untuk rujukan generasi masa hadapan.

Kata Kunci: Untun kedurok, perubatan tradisional, Ketungau Sesat, Rambut 

Abstrak 

Untunt kedurok refers to a traditional treatment practiced by the Ketungau Sesat tribe in West Kalimantan. This practice attempts to heal patients who are believed to be affected by spirit of the deceased. This medical options are becoming extinct as a result of modernism in healthcare, and are now only comprehended by a few elderly people. As one of the local wisdom, documentation is necessary before it disappears. This study collects qualitative data from the field through interviews and participant observation. The study's findings will be reported in depth in accordance with the documentation approach. There are various steps involved in this tradition healing, such as persiapan, menukar darah pesakit, betanyo, minto pemulang and pengembalian darah. Throughout the healing process, related mantras are uttered. Through this structured presentation, the scenario of the practice of this traditional heritage tradition has been demonstrated and further documented as an archive for future generations. 

Keywords: Untun kedurok, traditional healing, Ketungau Sesat, Hair