BAHASA SEMPADAN MALAYSIA-THAILAND: PENGEKALAN VS PERALIHAN BAHASA (Border Language of Malaysia-Thailand: Language Maintenance vs Language Shift)

Abstract

Abstrak: Isu sempadan dapat dibincangkan dalam pelbagai aspek, misalnya aspek geografi, politik, bahasa dan identiti. Aspek geografi berkait dengan politik kerana sempadan sesebuah negara ditentukan oleh sempadan politik. Sempadan bahasa pula lebih luas sifatnya kerana dapat melangkaui batasan politik dan geografi.  Penggunaan bahasa dominan secara meluas dapat juga memberi kesan kepada bahasa minoriti yang dituturkan oleh komuniti bahasa yang tertentu. Jika ini terjadi, maka telah berlaku peralihan bahasa dalam kalangan penutur bahasa minoriti. Dalam kes yang lain, penutur bahasa minoriti boleh juga mempertahankan bahasanya daripada desakan bahasa majoriti.  Kes seperti ini dapat dihubungkan dengan konsep pengekalan bahasa. Artikel ini secara khususnya akan membincangkan penggunaan bahasa di sempadan Malaysia-Thailand, yang akan dihubungkan dengan konsep peralihan bahasa dan pengekalan bahasa. Kajian ini telah mendapatkan 202 responden yang dapat mewakili komuniti penutur di kedua-dua kawasan kajian.  Responden kajian hanya terdiri dari komuniti penutur yang tinggal di Rantau Panjang dan Golok sahaja.  Kaedah yang digunakan untuk mendapatkan maklumat penggunaan bahasa ialah soal selidik.  Kajian ini turut menggunakan dua kaedah lain, iaitu pemerhatian langsung dan temu bual sebagai pelengkap.  Berdasarkan konsep domain yang dianjurkan oleh Fishman (1972), kajian ini tertumpu pada dua domain perniagaan dan keluarga.  Hasil kajian menunjukkan dialek Kelantan adalah yang paling dominan digunakan di kawasan kajian.  Hal ini menunjukkan wujudnya pengekalan bahasa di sempadan Malaysia-Thailand, khususnya di Golok, apabila majoriti responden memilih dialek Melayu Patani berbanding bahasa Thai. Berdasarkan pemerhatian dan temu bual, didapati bahawa motivasi yang mendorong komuniti di Golok mengekalkan dialek Melayu Patani ditentukan oleh faktor budaya, politik dan bahasa.

Kata kunci: sempadan bahasa; penunjuk identiti; penggunaan bahasa, pengekalan bahasa; peralihan bahasa

Abstract: Border issues can be discussed from various perspectives such as geographical, political, language or identity perspectives. Geographical perspective is related to politics because the border of a country is determined by political boundaries. Language border, however, is wider because it transcends political and geographical boundaries. This then raises the issue of identity because language does not fully reflect the identity of its speakers. The wide usage of a dominant language can also have an impact on the minority language spoken by a particular language community. If this occurs, then the language shift phenomenon takes place among the speakers of minority languages. Conversely, speakers of a minority language would also insist in maintaining and defending the existence of their language amid pressure from the dominant language. Such a case is termed as language maintenance. This paper will specifically discuss the languages used at the Malaysia-Thailand border which, subsequently, will be linked with the concept of language shift and language maintenance. This study has managed to gather data from 202 respondents representing the speaking communities from two border towns at the Malaysia-Thailand border. Respondents are from the speaker communities in Rantau Panjang and Golok. The method used to obtain information on language use is questionnaires. This study also used two other methods, namely direct observations and interviews to complement the data from questionnaires. By utilizing the domain concept introduced by Fishman (1964), this study focuses on two domains namely, business and family. The findings show that Kelantanese dialect is the most dominant language at the border. This points to the occurrence of language maintenance at the border of Malaysia-Thailand, particularly in Golok when the majority of the respondents chose Pattani Malay instead of the Thai language. These findings suggest that language can serve as a marker of identity, especially for those communities in Golok as most of them are originally from Malaysia. Based on observations and interviews conducted, it was found that the motivation that supports the communities in Golok to maintain Pattani Malay dialect is determined by cultural, political and language factors.

Keywords:  language border, identity markers, language use, language maintenance, language shift