PEMBANGUNAN PENDAKWAH ORANG ASLI DARIPADA ASPEK KEROHANIAN: SATU PENDEKATAN FUZZY DELPHI
Abstract
Kerohanian merupakan elemen penting dalam pembangunan pendakwah orang asli. Hal ini kerana pembangunan kerohanian yang mantap dalam diri pendakwah Orang Asli mampu memberi kekuatan kepada jiwa pendakwah untuk terus meningkatkan potensi diri bagi mencapai kejayaan di dunia dan di akhirat. Oleh itu, kajian ini adalah bertujuan untuk mengenal pasti komponen-komponen elemen kerohanian pembangunan pendakwah orang asli, menganalisis kesepakatan pakar terhadap komponen-komponen elemen pembangunan tersebut dan membina kerangka bagi pembangunan elemen pendakwah orang asli daripada aspek kerohanian. Metodologi kajian ini adalah menggunakan reka bentuk Fuzzy Delphi dengan melaksanakan pensampelan bertujuan kepada 14 orang pakar dakwah masyarakat orang asli. Data dianalisis menggunakan triangular fuzzy number dan kedudukan elemen ditentukan menggunakan proses ‘defuzzication’. Hasil kajian mendapati terdapat tiga aspek penting yang dipersetujui oleh pakar sebagai satu keperluan yang perlu dibangunkan pada pendakwah orang asli daripada sudut kerohanian. Tiga aspek tersebut ialah terdiri daripada aspek akidah, ibadah dan akhlak. Ketiga-tiga aspek ini adalah mencapai persetujuan dan kesepakatan daripada kumpulan pakar. Implikasi kajian ini adalah membina satu rangka keperluan bagi pembangunan pendakwah orang asli daripada sudut kerohanian sebagai rujukan pihak-pihak berkepentingan sama ada badan kerajaan atau bukan kerajaan bagi memperkemaskan lagi kualiti amal islami mereka.
References
Abdul Ghafar Don. 2014. Masyarakat Orang Asli Muslim Malaysia: Senario dan Realiti Kefahaman dan Penghayatan Islam. Seminar Antarabangsa Dakwah dan Etnik 2014. Universiti Kebangsaan Malaysia.
cAbdullah Nasih cUlwān. 1985. Hādhihi al-Dacwah ma Tabictuh, Beirūt: Dār al-Salām
Abdurahman Abdullah. 2019. Komitmen Dakwah Penggerak Masyarakat Orang Asli Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM) Negeri Kelantan. Disertasi Sarjana, Pusat Dakwah dan Kepimpinan, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Abdurahman Abdullah & Abdul Ghafar Don. 2018. Konsep Komitmen Dakwah Penggerak Masyarakat Orang Asli (PMOA) JAKIM. At-Tahkim. 8(4): 1-7.
Adler, M. & Ziglio, E. 1996. Gazing Into the Oracle: The Delphi Method and its Application to Social Policy and Public Health. Jessica Kingsley Publisher.
Aḥmad Ghalwash. 1992. Dakwah Islamiah. Terengganu: Penerbit Yayasan Islam.
Ahmad Munawar Ismail. 2009. Pengaruh Akidah terhadap Penghayatan Akhlak Pelajar-pelajar Sekolah Menengah Kebangsaan di Malaysia. Kajian Thesis, Tidak Diterbitkan,Universiti Kebangsaan Malaysia.
Ahmad Redzuwan Mohd. Yunus. 2008. Cabaran dan Masalah Dakwah Masyarakat Orang Asli di Negeri Pahang. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.
Aisyah Jami’an. 2013. Program Dakwah Dan Peningkatan Kualiti Hidup Saudara Baru Orang Asli Di Gombak Selangor. Disertasi Sarjana, Pusat Dakwah dan Kepimpinan,Universiti Kebangsaan Malaysia.
Annasaii Jamar, Fatin Nazmin Mansor & Mohd Aderi Che Noh. 2020. Penghayatan Pelajar terhadap Nilai Islam dalam Kalangan Pelajar Malaysia Aviation Training Academy (MATA), Kuantan. Malaysian Online Journal of Education. 1(4). 48-58.
Asmawati Suhid. 2007. Pengajaran Adab & Akhlak Islam dalam Membangunkan Modal Insan. Jurnal Pengajian Umum. 8(1): 167-178.
Al-Bayānūnī, Muhammad Abū Fath. 2001. Al-Madkhal ilā cilm al-Dacwah. Beirūt: Mucassasah al-Risālah.
Berliner, D.C.2004. Describing the Behaviour and Documenting the Accomplishments of Expert Teachers. Bulletin of Science, Technology & Society, 24(3): 200-212.
Che Bakar Che Mat, Abd Shukor Md Ali, Wan Kamariah Leman, Norlela Kamaluddin, Sharifah Anom Omar, Salmah Hussin & Wan Ariffin Wan Yon. 2007. Pembangunan Dari Perspektif Islam. Shah Alam: UPENA, Universiti Teknologi MARA.
Che Musa Che Mat. 2011. Penghayatan Islam Dan Efikasi Kendiri Berdakwah dalam Kalangan Penggerak Masyarakat Orang Asli Di Negeri Sembilan Darul Khusus. Kajian Thesis, Jabatan Dakwah, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Che Nur Hasanah Che Hussian, Mariam Abd. Majid & Muhammad Yusuf Marlon Abdullah. 2018. Persepsi Masyarakat Orang Asli terhadap Islam di Kampung Genting Peras, Hulu Langat, Selangor. Jurnal Hal Ehwal Islam dan Warisan Selangor. 2(1):1-14.
Emie Sylviana Binti Mohd Zahid. 2019. Pembangunan Spiritual: Konsep Dan Pendekatan Dari Perspektif Islam. E-Journal of Islamic Thought and Understanding. (2): 64-87.
Faiz Abdul Rahim. 2018. Domain Pendakwah Masyarakat Orang Asli. Disertasi Sarjana, Pusat Kajian Dakwah dan Kepimpinan, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Famida Naimi Hasbolah. 2018. Pendekatan Dakwah Jakim Dalam Dalam Mencapai Kesejahteraan Hidup Masyarakat Orang Asli Berteraskan Maslahah Syariah. Disertasi Sarjana, Pusat Dakwah dan Kepimpinan, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Al-Ghazālī, A.M. 1981. Al-Munqidh Min Al-Ḍalāl. Beirūt: Dār al-Andalus.
Al-Ghazālī. 2000. Iḥyā’ cUlūm al-Dīn, Kitāb Riyāḍah al-Nafs, J.2. al-Qāhirah: Dār al-Taqwā li al-Turāth.
Halim Mokhtar & Zulkefli Aini. 2014. Dakwah islamiah kepada orang asli di pulau carey banting selangor: isu, cabaran dan permasalahan. Dlm. Seminar Antarabangsa Dakwah & Etnik, Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.
Haron Din. 2015.Manusia dan Islam. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Ibtisam Ibrahim & Berhanundin Abdullah. 2019. Pendekatan Pengurusan Kemahiran Pendakwah Profesional dalam Dakwah kepada Masyarakat Awam. Proceedings of The International Conference on Islamic Civilization and Technology Management, 23-24 November 2019. Terengganu, Universiti Sultan Zainal Abidin (UniSZA).
Ismail Naim Abdullah. 2020. Persiapan Penggerak Masyarakat Orang Asli (PMOA) dalam Aspek Pengetahuan dan Kemahiran. Disertasi Sarjana, Pusat Dakwah dan Kepimpinan, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Ismail Naim & Abdul Ghafar. 2019. Kepentingan Aspek Pengetahuan dan Kemahiran dalam Dakwah terhadap Masyarakat Orang Asli. Jurnal Al-Hikmah. 11(2): 20-36.
Jacobs, J. M. (1996). Essential assessment criteria for physical education teacher education programs: A Delphi study. Unpublished doctoral dissertation, West Virginia University, Morgantown
Jasni Sulong. 2016. Pemeliharaan Akidah Islam: Analisis daripada Sudut Penguatkuasaan Undang-undang dan Fatwa di Pulau Pinang. Jurnal Afkar. 1(18): 1-34.
Jones, H., & Twiss, B.L. 1978. Forecasting Technology of Planning Decisions. New York: McMillan.
Mohamad Zulkifli Abdul Ghani, Johaibi Johan, Abu Dardaa Mohamad & Anuar Puteh. 2014. Dakwah Sudara Baru Orang Asli dari Perspektif Maqasid Al-Syariah. Seminar Antarabangsa Dakwah dan Etnik 2014. Universiti Kebangsaan Malaysia.
Mohd Anuar Awang Idris, Nora Yusma Mohamed Yusop & Khairulnizam Mat Karim. 2007. Persepsi Masyarakat Asli Terhadap Pendakwah: Satu Kajian Kes di Kampung Mikang, Rompin Pahang. Dlm. Abd. Ghafar Don, Ahmad Redzuwan Mohd Yunus, Badlihisham Mohd Nasir, Ideris Endot & Othman Talib. Prosiding Seminar Antarabangsa Dakwah & Pembangunan Belia Islam. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.
Mohd Fauzi Hamat & Mohd Khairul Naim Che Nordin. 2012. Tinjauan Kepentingan Pembangunan Modal Insan di Malaysia. Jurnal Al-Tamaddun, 7(1): 75-89.
Mohd Fauzi Hamat & Mohd Khairul Naim Che Nordin. 2012. Akidah dan Pembangunan Modal Insan. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya.
Mohd Hasrul Shuhari & Mohd Fauzi Hamat. 2011. Penghayatan al-Asma’ al-Asma ‘ Allah al-Husna. Jurnal Pengajian Umum Asia Tenggara (10): 93-106.
Mohd Ridhuan Mohd Jamil & Nurulrabihah Mat Noh. 2020. Kepelbagaian Metodologi dalam Penyelidikan Reka Bentuk dan Pembangunan. Shah Alam: Qaisar Prestige Resources.
Mohd Ridhuan Mohd Jamil, Saedah Siraj, Zahara Hussin, Nurulrabihah Mat Noh & Ahmad Arifin Safar. 2017. Pengenalan Asas Kaedah Fuzzy Delphi dalam Penyelidikan Rekabentuk dan Pembangunan. Bangi: Minda Intelek Agency.
Muhammad Abdullah Darraz. 1987. Prinsip Akhlak Berdasarkan Al-Quran. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka
Nur Damia Husna Nor Sad & Zulkefli Aini. 2017. Bahasa Dai’ dalam Komunikasi Dakwah kepada Masyarakat Orang Asli. Jurnal Al-Hikmah. 9(1): 110-127.
Nurul Afifah Musameh. 2017. Pembentukan Da’i Saudara Baru Melalui Program Sijil Dakwah dan Kepimpinan (PSDK) di Institut Latihan dan Dakwah Selangor (ILDAS). Kajian Disertasi. Pusat Dakwah dan Kepimpinan. Fakulti Pengajian Islam. Bangi Universiti Kebangsaan Malaysia.
Oh, K.H. 1974. Forecasting through Hierarchical Delphi. PhD Thesis, The Ohio State University, Columbu.
Okoli, C., & Pawlowski, S. D. 2004. The Delphi method as a research tool: an example, design considerations and applications. Information & Management 42 (1): 15- 29.
Pill, J. 1971. The Delphi Method: Substance, Context, A Critique and An Annotated Bibliography. Socio-Economic Planning Science, 5. 57-71.
Al-Qaraḍāwī, Yusuf. 1986. Thaqāfāt al-Daciyyah. Cetakan ke 8. Maktabah Wahbah.
Ramlan Mustapha & Ghazali Darusalam. 2018. Aplikasi Kaedah Fuzzy Delphi dalam Penyelidikan Sains Sosial. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya.
Ramlee Abdullah. 2015. Cabaran Dakwah dalam Masyarakat Orang Asli. Persidangan Kebangsaan Pembangunan Insan Pimpinan Masyarakat Orang Asli di The Grand Beach Resort, Port Dickson, Negeri Sembilan. 7-9 November 2015.
Ramlee Abdullah, Mohamad Hafis Amat Simin & Mohamad Asmawi Ibrahim. 2019. Melahirkan Generasi Baru Pendakwah Orang Asli di Negeri Kelantan. Kertas Kerja dalam Bengkel Brainstorming Penyelarasan Dakwah Orang Asli Antara Agensi Kerajaan, Institut Pengajian Tinggi dan Badan Bukan Kerajaan. 24-26 September 2019. Hotel Copthorne. Cameron Highland. Pahang.
Razaleigh Muhamat @ Kawangit. 2013. Dakwah Muallaf Orang Asli in Pahang: Focussing on Problem Pertaining to the Target Group in Efforts of Dakwah. Universiti Kebangsaan Malaysia. https://www.researchgate.net. 1-21 (Diakses pada 5 Februari 2022)
Razaleigh Muhamat @ Kawangit. 2014. Dakwah kepada Muallaf Orang Asli: Tanggungjawab dan Peranan PERKIM Pahang. https://www.researchgate.net. 1-14 (Diakses pada 1 Februari 2022).
Razaleigh Muhamat @ Kawangit. 2014. Keperluan Bimbingan Muallaf. Bangi: Penerbit Jabatan Pengajian Dakwah dan Kepimpinan, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Razaleigh Muhamat @ Kawangit & Marlon Pontino Guleng. 2014. Respon Muallaf terhadap Pendidikan dan Latihan Amali yang dilaksanakan oleh Institut Dakwah Islamiah PERKIM, Kota Bharu Kelantan. Dlm. Anuar Puteh & Ahmad Irdha Mokhtar. Seminar Antarabangsa Dakwah dan Etnik. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.
Redwan Yasin, Sayuti Ab. Ghani & Burhanuddin Jalal. 2014. Aplikasi Kualiti Kepimpinan Rasulullah SAW dalam Pembentukan Jati Diri Pendakwah Masa Kini. International Journal of Quranic. 2(6): 69-82.
Sacīd Ḥawwa. 2007. Tazkiyatun Nafs: Inti Sari Ihya Ulumuddin. Pena Pundi Aksara.
Salha Nabilla Shariat & Tengku Intan Zarina Tengku Puji. 2016. Kepentingan Penghayatan Akidah Melalui Nama-nama Allah SWT dalam Pengukuhan Institusi Kekeluargaan: Sorotan Literatur. Conference Paper Jejak Warisan Ilmu Islam ke Acheh, Indonesia, Universitas Islam Ar-Raniry Acheh, Indonesia.
https://www.researchgate.net. 1-14 (Diakses pada 8 Februari 2022).
Skulmoski, G. J., & Hartman, F. T. 2007. The Delphi method for graduate research. Journal of Information Technology Education 6 (1): 1-21.
Zaydān, cAbd al-Karīm. 2002. Usul Dakwah Islam & Dakwah. Terj. Solehan Ayub. Kuala Lumpur: Pustaka Salam Sdn. Bhd.
Zaydān cAbd Karīm . 2009. Dasar-dasar Ilmu Da’wah. Shah Alam: Dewan Pustaka Fajar.
Zulfahmi Syamsudin & Wan Hasmah Wan Mamat. 2014. Perbandingan Pemikiran Konsep Akhlak al-Ghazali dan Ibn Miskawayh dalam Aspek Intelek. The Online Journal of Islamic Education. 2(2): 107-199.
Zulkefli Aini & Abd Ghafar Don. 2020. Amalan Kemahiran Komunikasi Pendakwah dengan Masyarakat Orang Asli di Malaysia. Jurnal BITARA International Journal of Civilization Studies and Human Sciences. 4(3): 83-100.
Zulkefli Aini, Abd Ghafar Don, Ahmad Irdha Mokhtar & Nur Uswah Mohd Fauzi. 2019. Strategi Komunikasi Pemujukan Pendakwah dalam Menyampaikan Mesej Islam kepada Masyarakat Orang Asli di Selangor. Al-Irsyad Journal of Islamic and Contemporary Issues. 1(4):12-26.
Copyright (c) 2022 Al-Hikmah
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
